استاندارد ایزو 12100 چیست؟ – ایمنی ماشین آلات
استاندارد ایزو 12100 چیست؟ ISO 12100:2010 اصطلاحات اساسی، اصول و روشی را برای دستیابی به ایمنی در طراحی ماشین آلات مشخص می کند. اصول ارزیابی ریسک و کاهش ریسک را برای کمک به طراحان در دستیابی به این هدف مشخص می کند. این اصول مبتنی بر دانش و تجربه طراحی، استفاده، حوادث، و خطرات مرتبط با ماشین آلات است.
استاندارد ایزو 12100 توسط کمیته فنی ISO/TC 199، ایمنی ماشین آلات تهیه شده است.
استاندارد ایزو 12100 اولین بار طی دو نسخه ISO 12100-1 و ISO 12100-2 در سال 2009 میلادی تدوین شد و آخرین ویرایش استاندارد ایمنی و ارزیابی ریسک ماشین آلات سال 2010 میلادی و جایگزین استاندارد قبلی شد. اسناد به روز شده در این استاندارد براساس استانداردهای نوع C تدوین و ویرایش شده است.
طبق CEN 414:2017، سه نوع استاندارد اروپایی در مورد ایمنی ماشین آلات وجود دارد: استانداردهای نوع A (استانداردهای ایمنی پایه مفاهیم اولیه را ارائه می دهند). استانداردهای نوع B (استانداردهای ایمنی عمومی مربوط به یک جنبه ایمنی یا یک نوع حفاظت که می تواند در طیف وسیعی از ماشین آلات استفاده شود). و استانداردهای نوع C (که با الزامات ایمنی دقیق برای یک ماشین خاص یا گروهی از ماشین آلات سروکار دارند).
ما میخواهیم توسط این مقاله نگاه دقیق تری به استاندارد ایزو ایمنی ماشین آلات بیندازیم. پس با ما همراه شوید.
استاندارد ایزو 12100 چیست؟
استاندارد ایزو 12100 (ISO 12100:2010) یک استاندارد نوع A و یک استاندارد بین المللی در مورد ایمنی ماشین آلات است. مفهوم ایمنی ماشین آلات توانایی ماشین را برای اجرای عملکرد مورد نظر خود در طول چرخه عمر خود در نظر می گیرد و به موجب آن ریسک به اندازه کافی کاهش می یابد.
این استاندارد نشانه هایی را در مورد تصمیماتی که باید برای ایمنی انواع ماشین آلات و انواع اسناد مورد نیاز برای تأیید اجرای ارزیابی ریسک اتخاذ شود، ارائه می دهد. این نشانه ها بر اساس دانش و تجربه در مورد طراحی، استفاده و حوادث مرتبط، جراحت و سایر خطرات دستگاه است.
استفاده از این استاندارد به تنهایی برای اطمینان از انطباق با الزامات اساسی بهداشت و ایمنی تعیین شده توسط دستورالعمل ماشین آلات کافی نیست، اما با این وجود، یک چارچوب اساسی برای اجرای صحیح دستورالعمل مذکور ایجاد می کند.
ایزو 12100 – تعاریف
اول از همه، ما باید تفاوت بین خطر و ریسک را درک کنیم. خطر یک ویژگی ذاتی زمینه یا موضوع مطالعه است که به عوامل خارجی مربوط نمی شود و به دلیل ویژگی ها یا ویژگی های آن، پتانسیل ایجاد آسیب را دارد. ریسک یک مفهوم احتمالی است، یعنی احتمال وقوع یک رویداد خاص که می تواند باعث آسیب شود.
در استاندارد ایزو 12100 در مورد ریسک از تعاریف زیر استفاده می کند:
- آسیب: آسیب جسمی یا آسیب به سلامتی.
- خطر: منبع بالقوه آسیب؛
- وضعیت خطرناک: شرایطی که در آن فرد حداقل در معرض یک خطر قرار می گیرد.
- خطر: ترکیبی از احتمال وقوع آسیب و شدت آن آسیب.
- ریسک باقیمانده: ریسک باقی مانده پس از اجرای اقدامات حفاظتی؛
- ریسک قابل تحمل: سطح ریسک پذیرفته شده پس از ارزیابی ریسک.
انواع متعدد خطر و پیامدهای بالقوه در پیوست B استاندارد ذکر شده است. به طور خلاصه، خطرات شناسایی شده در طول فرآیند تجزیه و تحلیل ریسک ممکن است به صورت الکتریکی یا حرارتی یا به دلیل سر و صدا، لرزش، تشعشع، مواد و مواد، عدم رعایت اصول ارگونومی، استفاده از تجهیزات یا ترکیبی از سایر خطرات ایجاد شده باشد.
ارزیابی ریسک در ایزو 12100 چیست؟
ارزیابی ریسک فرآیندی از مراحل منطقی به منظور تحلیل و ارزیابی سیستماتیک ریسک های مرتبط با یک ماشین خاص است. تکرار این فرآیند ممکن است به نیاز به حذف خطرات در صورت امکان و کاهش مناسب خطرات با اجرای اقدامات حفاظتی اشاره کند. یک اقدام حفاظتی، اقدامی است که برای دستیابی به کاهش ریسک در نظر گرفته شده است که توسط طراح یا کاربر اجرا می شود.
فرآیند ارزیابی ریسک به اطلاعات مربوط به شرح ماشین، استانداردها و مقررات قابل اجرا، تجربه استفاده و اصول ارگونومی مربوطه نیاز دارد.
مفهوم ریسک همانطور که توسط ISO 12100 تعریف شده است نیز دلالت بر وجود منبع خطر و احتمال آسیب رساندن به آن دارد. بنابراین، فرمول ریسک (R) RISK = (P) احتمال x (H) HARM است. احتمال وقوع یک حادثه به تنهایی برای تعریف خطر یا میزان آسیب کافی نیست، زیرا ریسک ترکیبی از هر دوی این عوامل است.
اندازه گیری عددی سطح ریسک (R) منجر به اجرای اقدامات پیشگیرانه و حفاظتی در رابطه با ارزیابی ریسک می شود. این فرآیند عمدتاً بر اساس ماتریس ریسک است که به اجرای اقداماتی که منجر به کاهش ریسک می شود، کمک می کند.
مراحل تجزیه و تحلیل، ارزیابی و کاهش ریسک برای ماشین آلات براساس ایزو 12100 چگونه است؟
تحلیل ریسک نیز به نوبه خود در دو مرحله انجام می شود. اولین مورد تجزیه و تحلیل ریسک است که شامل تعیین حدود ماشین، شناسایی خطرات و تخمین ریسک به منظور تعیین شدت احتمالی آسیب و احتمال وقوع آن است.
مرحله دوم ارزیابی ریسک است که مستلزم تعیین این است که آیا کاهش ریسک بر اساس اطلاعاتی که از تجزیه و تحلیل ریسک به دست می‌آید ضروری است یا خیر.
پس از ارزیابی ریسک، باید ریسک را کاهش داد که هدف آن حذف خطر یا کاهش شدت آسیب و احتمال وقوع آن است.
در طول فرآیند کاهش ریسک، اقدامات حفاظتی کافی در یک توالی مشخص اجرا می شود. یک فرآیند تکراری به منظور کاهش ریسک ایجاد می شود که با استفاده از اقدامات حفاظتی اجرا شده توسط طراح شروع می شود و در صورت لزوم اقدامات حفاظتی کاربر را یکپارچه می کند.
خلاصه مطلب در مورد استاندارد ایزو 12100 – ایمنی ماشین آلات
هدف اصلی استاندارد بین المللی ایزو 12100 ارائه یک چارچوب و راهنمایی کلی برای طراحان جهت تصمیم گیری در طول توسعه ماشین آلات است تا آنها را قادر سازد ماشین هایی را طراحی کنند که برای استفاده مورد نظرشان ایمن باشند. همچنین یک استراتژی برای توسعه دهندگان استاندارد ارائه می دهد و در تهیه استانداردهای نوع B و نوع C سازگار و مناسب کمک خواهد کرد.
مفهوم ایمنی ماشین آلات توانایی ماشین را برای انجام عملکرد(های) مورد نظر خود در طول چرخه عمر خود در جایی که ریسک به اندازه کافی کاهش یافته است در نظر می گیرد.
این استاندارد بین المللی مبنای مجموعه ای از استانداردها است که ساختار زیر را دارد:
- استانداردهای نوع A (استانداردهای ایمنی پایه) که مفاهیم اساسی، اصول طراحی و جنبه های عمومی قابل اعمال در ماشین آلات را ارائه می دهد.
- استانداردهای نوع B (استانداردهای ایمنی عمومی) که با یک جنبه ایمنی یا یک نوع حفاظت که می تواند در طیف وسیعی از ماشین آلات استفاده شود، سروکار دارد:
الف) استانداردهای نوع B1 در خصوص جنبه های ایمنی خاص (مثلاً فواصل ایمنی، دمای سطح، نویز).
ب) استانداردهای نوع B2 در مورد پادمان ها (به عنوان مثال، کنترل های دو دستی، دستگاه های قفل کننده، دستگاه های حساس به فشار، محافظ ها).
- استانداردهای نوع C (استانداردهای ایمنی ماشین) که با الزامات ایمنی دقیق برای یک ماشین خاص یا گروهی از ماشین‌ها سروکار دارند.
ایزو 12100 یک استاندارد بین المللی نوع A است. زمانی که یک استاندارد نوع C از یک یا چند مفاد فنی که توسط این استاندارد بین المللی یا استاندارد نوع B به آن پرداخته شده است انحراف داشته باشد، استاندارد نوع C اولویت دارد.
مطلوب است که این استاندارد بین المللی در دوره های آموزشی و راهنماها برای انتقال اصطلاحات اولیه و روش های طراحی عمومی به طراحان ارجاع داده شود. راهنمای ISO/IEC 51 (1) تا آنجایی که در زمان تدوین این استاندارد بین المللی امکان پذیر بوده در نظر گرفته شده است.
سوالات متداول
ISO 12100:2010 اصطلاحات اساسی، اصول و روشی را برای دستیابی به ایمنی در طراحی ماشین آلات مشخص می کند. اصول ارزیابی ریسک و کاهش ریسک را برای کمک به طراحان در دستیابی به این هدف مشخص می کند. این اصول مبتنی بر دانش و تجربه طراحی، استفاده، حوادث، و خطرات مرتبط با ماشین آلات است.
- استانداردهای نوع A (استانداردهای ایمنی پایه) که مفاهیم اساسی، اصول طراحی و جنبه های عمومی قابل اعمال در ماشین آلات را ارائه می دهد.
- استانداردهای نوع B (استانداردهای ایمنی عمومی) که با یک جنبه ایمنی یا یک نوع حفاظت که می تواند در طیف وسیعی از ماشین آلات استفاده شود، سروکار دارد:
استانداردهای نوع B1 در خصوص جنبه های ایمنی خاص (مثلاً فواصل ایمنی، دمای سطح، نویز).
استانداردهای نوع B2 در مورد پادمان ها (به عنوان مثال، کنترل های دو دستی، دستگاه های قفل کننده، دستگاه های حساس به فشار، محافظ ها).
- استانداردهای نوع C (استانداردهای ایمنی ماشین) که با الزامات ایمنی دقیق برای یک ماشین خاص یا گروهی از ماشین‌ها سروکار دارند.