مدیریت ریسک چیست؟
فهرست محتوا
مدیریت ریسک چیست؟, 6 مرحله مدیریت ریسک
مدیریت ریسک فرآیند شناسایی، ارزیابی، کنترل و کاهش خطراتی است که می تواند یک سازمان، فرد یا پروژه را تحت تاثیر قرار دهد. هدف اصلی مدیریت ریسک، بهبود کارایی و افزایش اعتماد در مواجهه با خطراتی است که ممکن است در طی فرآیند دستیابی به اهداف تعیین شده به وجود بیاید. مدیریت ریسک یک جنبه حیاتی از هر کسب و کاری است و می تواند موفقیت یا شکست یک پروژه یا سازمان را تعیین کند.
فرآیند مدیریت ریسک شامل مراحل مختلفی از جمله شناسایی خطر، ارزیابی ریسک، برنامه ریزی برای مدیریت ریسک، پیشگیری از ریسک، توسعه پاسخ های مناسب به ریسک ها، نظارت و بازنگری مستمر استراتژی های مدیریت ریسک می باشد. هدف این مراحل اطمینان از شناسایی، تجزیه و تحلیل و کاهش اثرات احتمالی بر پروژه، سازمان یا فرد است.
شناسایی ریسک اولین مرحله مدیریت ریسک است که شامل شناسایی تمام ریسک های بالقوه ای است که ممکن است در طول پروژه یا عملیات به وجود آید. این شامل طوفان فکری و تجزیه و تحلیل تمام خطرات احتمالی است که می تواند پروژه یا سازمان را تحت تاثیر قرار دهد. شناسایی ریسک را می توان از طریق روش های مختلفی از جمله جلسات طوفان فکری، نظرسنجی ریسک و نظرات کارشناسان به دست آورد. هدف این مرحله ایجاد فهرستی از تمام خطرات احتمالی است که می توان با آنها مواجه شد و آنها را بر اساس تأثیر بالقوه آنها اولویت بندی کرد.
ارزیابی ریسک مرحله دوم مدیریت ریسک است که شامل ارزیابی احتمال و تاثیر هر ریسک شناسایی شده است. در این مرحله، ریسک ها بر اساس تأثیر بالقوه آنها بر پروژه، سازمان یا فرد به عنوان کم، متوسط یا زیاد طبقه بندی می شوند. ارزیابی ریسک از طریق روش های مختلفی از جمله تحلیل کیفی و کمی قابل دستیابی است. تحلیل کیفی شامل تخصیص احتمالات و تأثیرات ذهنی برای هر ریسک است، در حالی که تحلیل کمی شامل استفاده از روش های آماری برای تجزیه و تحلیل احتمال و تأثیر هر ریسک است.
برنامه ریزی برای مدیریت ریسک سومین مرحله مدیریت ریسک است که شامل تدوین برنامه ای برای کاهش ریسک های شناسایی شده در مرحله ارزیابی ریسک است. در این مرحله ابتدا به مهم ترین ریسک ها پرداخته می‌شود و استراتژی هایی برای کاهش تأثیر آنها ایجاد می‌شود. برنامه مدیریت ریسک شامل راهبردهایی برای اجتناب، انتقال، کاهش یا پذیرش ریسک است. استراتژی های تدوین شده در این مرحله باید مقرون به صرفه باشد و منابع و محدودیت های سازمان را در نظر بگیرد.
پیشگیری از ریسک چهارمین مرحله مدیریت ریسک است که شامل انجام اقداماتی برای جلوگیری از وقوع خطرات شناسایی شده است. در این مرحله، تمرکز بر پیشگیری از وقوع خطرات است، نه واکنش به آنها پس از وقوع. استراتژی های پیشگیری از خطر می تواند شامل اجرای سیاست ها و رویه ها، آموزش کارکنان و استفاده از فناوری برای جلوگیری از وقوع خطرات باشد.
توسعه پاسخ های مناسب به ریسک ها، مرحله پنجم مدیریت ریسک است که شامل تدوین برنامه هایی برای پاسخگویی به ریسک ها در صورت وقوع است. در این مرحله، تمرکز بر توسعه برنامه های اضطراری برای مدیریت ریسک ها در صورت وقوع است. طرح های اضطراری باید شامل اقدامات خاصی باشد که در صورت وجود سناریوهای مختلف انجام می شود و باید به طور منظم بر اساس تغییرات در چشم انداز خطر به روز شود.
نظارت و بازنگری مستمر استراتژی های مدیریت ریسک، مرحله نهایی مدیریت ریسک است که شامل نظارت بر اثربخشی برنامه مدیریت ریسک و بازنگری مستمر آن برای اطمینان از مرتبط بودن آن است. در این مرحله، برنامه مدیریت ریسک برای شناسایی هر گونه ریسک جدیدی که ممکن است ایجاد شود و ارزیابی اثربخشی استراتژی‌های مدیریت ریسک موجود، پایش می‌شود.
مدیریت ریسک برای تمام زمینه های کسب و کار از جمله امور مالی، فناوری اطلاعات، تولید، بازاریابی و سایر زمینه ها ضروری است. مدیریت ریسک موثر می‌تواند به سازمان ها کمک کند تا ریسک ها را قبل از تبدیل شدن به مسائل مهم شناسایی و رسیدگی کنند. همچنین می‌تواند به سازمان ها کمک کند تا از فرصت هایی که به وجود می‌آیند، استفاده کنند، که ممکن است در صورت عدم شناسایی و رسیدگی به خطرات، از دست رفته باشند.
مدیریت ریسک نیز در زمینه مدیریت پروژه (استاندارد ایزو 21502) ضروری است. پروژه ها اغلب شامل ریسک های متعددی هستند و مدیریت ریسک موثر می تواند به تکمیل پروژه به موقع و در حد بودجه کمک کند. مدیریت ریسک در مدیریت پروژه شامل شناسایی، ارزیابی و کاهش ریسک هایی است که می تواند بر نتیجه پروژه تاثیر بگذارد.
مدیریت ریسک موثر مستلزم همکاری و ارتباط بین ذینفعان است.
در مورد مدیریت کیفیت پروژه ISO 10006 بیشتر بخوانید.
مدیریت ریسک سازمانی چیست؟
Enterprise Risk Management مخفف مدیریت ریسک سازمانی (ERM) یک رویکرد جامع برای مدیریت انواع خطراتی است که ممکن است یک سازمان با آن مواجه شود. ERM کل سازمان را در بر می گیرد و شامل شناسایی، ارزیابی، اولویت بندی و مدیریت ریسک ها به شیوه ای هماهنگ و یکپارچه می شود. هدف ERM ایجاد یک چارچوب یکپارچه برای مدیریت ریسک در سراسر سازمان برای دستیابی به اهداف استراتژیک است.
ERM توسعه مدیریت ریسک سنتی است که معمولاً بر مدیریت ریسک در بخش ها یا عملکردهای خاص تمرکز دارد. از سوی دیگر، ERM با ادغام مدیریت ریسک در استراتژی کلی و فرآیند تصمیم گیری سازمان، رویکرد جامع تری را برای مدیریت ریسک اتخاذ می کند. ERM به دنبال ایجاد یک فرهنگ آگاهی از ریسک و ریسک پذیری است که در سراسر سازمان تعبیه شده است.
چارچوب ERM معمولاً شامل اجزای زیر است:
- شناسایی ریسک: اولین گام در ERM شناسایی تمام خطرات بالقوه ای است که ممکن است سازمان را تحت تاثیر قرار دهد. این شامل بررسی کامل همه عوامل داخلی و خارجی است که ممکن است بر اهداف سازمان تأثیر بگذارد.
- ارزیابی ریسک: زمانی که ریسک ها شناسایی شدند، بر اساس احتمال و تأثیر بالقوه آنها بر سازمان ارزیابی می شوند. این شامل تجزیه و تحلیل کمی یا کیفی هر ریسک است.
در مورد نحوه ارزیابی ریسک در بند 6.1.2 متن استاندارد ایزو 45001 بیشتر بخوانید.
- اولویت بندی ریسک: پس از ارزیابی ریسک ها، بر اساس تأثیر بالقوه آنها بر اهداف سازمان، اولویت بندی می شوند. این سازمان را قادر می سازد تا بر مدیریت مهم ترین ریسک ها تمرکز کند.
- استراتژی های مدیریت ریسک: پس از اولویت بندی ریسک ها، استراتژی هایی برای مدیریت و کاهش ریسک های شناسایی شده تدوین می شود. این استراتژی ها ممکن است شامل اجتناب، انتقال، کاهش یا پذیرش ریسک باشد.
- نظارت بر ریسک: اثربخشی استراتژی های مدیریت ریسک برای اطمینان از مرتبط بودن و اثربخش بودن آنها نظارت می شود. این شامل بررسی منظم ریسک ها و استراتژی های مدیریت ریسک است.
- گزارش دهی و ارتباطات: گزارش دهی و اطلاع رسانی منظم از ریسک ها و استراتژی های مدیریت ریسک برای اطمینان از آگاهی همه ذینفعان از مشخصات ریسک سازمان ضروری است.
در مورد ماتریس ریسک بیشتر بخوانید.
مزایای مدیریت ریسک سازمانی عبارتند از:
- تصمیم‌گیری بهبودیافته: مدیریت ریسک سازمانی سازمان ها را قادر می‌سازد تا با در نظر گرفتن ریسک های بالقوه و تأثیر آنها بر اهداف سازمان، تصمیم‌گیری آگاهانه بگیرند.
- آگاهی از ریسک افزایش یافته: مدیریت ریسک سازمانی فرهنگ آگاهی از ریسک را در سراسر سازمان ترویج می کند که منجر به شناسایی و مدیریت ریسک بهتر می شود.
- کاهش عدم اطمینان: با مدیریت پیشگیرانه ریسک ها، سازمان ها می توانند عدم اطمینان را کاهش دهند و اعتماد به نفس را در دستیابی به اهداف خود افزایش دهند.
- بهره وری بهبود یافته: ERM به سازمان ها کمک می کند تا خطرات را قبل از تبدیل شدن به مسائل مهم شناسایی و رسیدگی کنند که منجر به افزایش کارایی و کاهش هزینه ها می شود.
- مزیت رقابتی: ERM موثر می‌تواند به سازمان‌ها مزیت رقابتی بدهد و آنها را قادر می‌سازد تا فرصت هایی را که از مدیریت ریسک ها به‌طور مؤثر به وجود می‌آیند، شناسایی کرده و از آنها بهره برداری کنند.
در نتیجه، مدیریت ریسک سازمانی یک رویکرد جامع برای مدیریت انواع خطراتی است که یک سازمان ممکن است با آن مواجه شود. این سازمان ها را قادر می سازد تا ریسک ها را به شیوه ای هماهنگ و یکپارچه شناسایی، ارزیابی، اولویت بندی و مدیریت کنند. ERM فرهنگ آگاهی از ریسک و ریسک پذیری را ترویج می کند که منجر به بهبود تصمیم گیری، افزایش آگاهی از ریسک، کاهش عدم اطمینان، بهبود کارایی و مزیت رقابتی می شود.
در مورد ارزیابی ریسک در سیستم مدیریت HSE بیشتر بخوانید.
باورهای غلط در مورد مدیریت ریسک
مدیریت ریسک یک فرآیند ضروری برای هر سازمان یا فردی برای شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک است. علیرغم اهمیت آن، چندین تصور غلط در مورد مدیریت ریسک وجود دارد که می تواند افراد و سازمان ها را از مدیریت موثر ریسک ها باز دارد. در اینجا برخی از تصورات غلط رایج در مورد مدیریت ریسک آورده شده است:
مدیریت ریسک فقط برای سازمان های بزرگ است
یکی از رایج ترین تصورات غلط در مورد مدیریت ریسک این است که فقط برای سازمان های بزرگ است. در واقع، مدیریت ریسک برای سازمان ها در هر اندازه، از جمله افراد، مرتبط است. همه سازمان ها با خطراتی مواجه هستند که می تواند بر اهداف آنها تأثیر بگذارد و مدیریت ریسک به شناسایی و مدیریت این ریسک ها کمک می کند.
مدیریت ریسک تماماً در مورد حذف خطرات است
یکی دیگر از تصورات غلط در مورد مدیریت ریسک این است که هدف از بین بردن تمام ریسک هاست. در حالی که درست است که می توان و باید از برخی ریسک ها اجتناب کرد، اما هدف مدیریت ریسک، مدیریت و کاهش ریسک تا سطح قابل قبولی است. حذف همه خطرات غیرممکن است و تلاش برای انجام این کار می تواند منجر به از دست رفتن فرصت ها و استفاده ناکارآمد از منابع شود.
مدیریت ریسک فقط مربوط به رعایت موارد زیر است
تصور نادرست دیگر این است که مدیریت ریسک فقط در مورد رعایت مقررات و استانداردها است. در حالی که انطباق بخشی ضروری از مدیریت ریسک است، اما تنها هدف نیست. مدیریت ریسک موثر به سازمان ها کمک می کند تا در حین مدیریت ریسک ها به اهداف خود دست یابند، خواه نظارتی باشند یا نباشند.
مدیریت ریسک یک عملکرد فناوری اطلاعات است
برخی افراد تصور می کنند که مدیریت ریسک یک عملکرد فناوری اطلاعات است. در حالی که فناوری اطلاعات نقش مهمی در مدیریت برخی از ریسک ها ایفا می کند، مدیریت ریسک به فناوری اطلاعات محدود نمی شود. ریسک ها می‌توانند از منابع مختلفی از جمله مالی، حقوقی، زیست محیطی و اعتباری ناشی شوند و برای مدیریت نیاز به رویکردی جامع دارند.
مدیریت ریسک بسیار گران است
یکی دیگر از تصورات غلط رایج این است که مدیریت ریسک بسیار گران است و هزینه آن بیشتر از منافع است. در حالی که هزینه های مرتبط با مدیریت ریسک وجود دارد، عدم مدیریت ریسک می‌تواند حتی پرهزینه تر باشد. ریسک هایی که مدیریت نمی‌شوند می‌توانند منجر به زیان های مالی، بدهی های قانونی، آسیب به شهرت و سایر پیامدهای منفی شوند.
مدیریت ریسک یک فرآیند یکبار مصرف است
برخی افراد بر این باورند که مدیریت ریسک فرآیندی یکباره است و پس از شناسایی و مدیریت ریسک ها، نیازی به اقدام بیشتر نیست. با این حال، ریسک ها می‌توانند در طول زمان تغییر کنند و مدیریت ریسک باید یک فرآیند مداوم باشد که به طور منظم بررسی و به روز شود تا تغییرات در اهداف و محیط سازمان را منعکس کند.
در نتیجه، مدیریت ریسک یک فرآیند ضروری برای هر سازمان یا فردی برای شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک است. تصورات غلط رایج در مورد مدیریت ریسک می تواند افراد و سازمان ها را از مدیریت موثر ریسک ها باز دارد. با درک و پرداختن به این تصورات غلط، سازمان ها می توانند استراتژی های مدیریت ریسک موثری را توسعه دهند که به دستیابی به اهداف آنها و در عین حال مدیریت ریسک ها تا سطح قابل قبولی کمک می کند.
در مورد استراتژی JIT بیشتر بخوانید.
استانداردهای مدیریت ریسک
استانداردهای مدیریت ریسک دستورالعمل ها و چارچوب هایی هستند که رویکردی ساختاریافته برای شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک ها در سازمان ها ارائه می کنند. این استانداردها توسط سازمان‌ها همانند “سازمان ISO” برای توسعه و اجرای برنامه های مدیریت ریسک که با بهترین شیوه های صنعت و الزامات نظارتی هماهنگ هستند، استفاده می‌شوند. در اینجا برخی از شناخته شده ترین استانداردهای مدیریت ریسک آورده شده است:
- استاندارد ایزو 31000: ISO 31000 یک استاندارد بین المللی برای مدیریت ریسک است که چارچوبی برای مدیریت ریسک ها در سراسر سازمان ها فراهم می کند. این استاندارد اصول، چارچوب و فرآیند مدیریت ریسک، از جمله شناسایی ریسک، ارزیابی، درمان و نظارت را مشخص می کند.
- مدیریت ریسک سازمانی COSO: کمیته سازمان های حامی کمیسیون ترد وی (COSO) چارچوب مدیریت ریسک سازمانی (ERM) را برای کمک به سازمان ها در مدیریت ریسک هایی که بر اهدافشان تأثیر می‌گذارد، توسعه داد. چارچوب COSO مدیریت ریسک سازمانی شامل هشت مؤلفه است که یک رویکرد جامع برای مدیریت ریسک ها، از جمله ارزیابی ریسک، پاسخ به ریسک و نظارت بر ریسک را تشکیل می دهد (1).
- چارچوب امنیت سایبری NIST: مؤسسه ملی استاندارد و فناوری (NIST) چارچوب امنیت سایبری را برای کمک به سازمان ها در مدیریت ریسک های امنیت سایبری توسعه داد. این چارچوب یک رویکرد ساختاریافته برای شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک‌های امنیت سایبری، از جمله شناسایی ریسک، حفاظت، شناسایی، پاسخ و بازیابی ارائه می‌کند.
- استاندارد مدیریت ریسک PMI: استاندارد مدیریت ریسک موسسه مدیریت پروژه (PMI) راهنمایی است که یک رویکرد ساختاریافته برای مدیریت ریسک در پروژه ها ارائه می دهد. این استاندارد شامل یک فرآیند پنج مرحله ای برای مدیریت ریسک است که شامل شناسایی ریسک، تجزیه و تحلیل ریسک، برنامه ریزی واکنش به ریسک، نظارت بر ریسک و کنترل می شود.
در مورد PMBOK و PMI بیشتر بخوانید.
- AS/NZS 4360: استاندارد استرالیا و نیوزلند AS/NZS 4360 چارچوبی برای مدیریت ریسک در سازمان ها ارائه می کند. این استاندارد شامل یک فرآیند شش مرحله ای برای مدیریت ریسک، از جمله شناسایی ریسک، تجزیه و تحلیل ریسک، ارزیابی ریسک، درمان ریسک، نظارت بر ریسک و بررسی است.
- IEC 31010: IEC 31010 استانداردی است که دستورالعمل هایی را برای تکنیک های ارزیابی ریسک ارائه می دهد. این استاندارد شامل طیف وسیعی از تکنیک ها برای ارزیابی ریسک، از جمله روش های کمی و کیفی است.
در پایان، استانداردهای مدیریت ریسک، دستورالعمل ها و چارچوب هایی را ارائه می دهند که سازمان ها می توانند از آنها برای توسعه و اجرای برنامه های مدیریت ریسک موثر استفاده کنند. این استانداردها به سازمان ها کمک می کند تا شیوه های مدیریت ریسک خود را با بهترین شیوه های صنعت و الزامات نظارتی هماهنگ کنند. با پیروی از این استانداردها، سازمان ها می توانند به طور موثر ریسک ها را شناسایی، ارزیابی و مدیریت کنند تا به اهداف خود دست یابند و عواقب منفی را به حداقل برسانند.
در مورد 10 مزیت سیستم های مدیریت HSE-MS بیشتر بخوانید.
مزیت مدیریت ریسک برای کسب و کار چیست؟
مدیریت ریسک یک فرآیند حیاتی برای هر کسب و کاری است، صرف نظر از اندازه یا صنعت آن. اجرای شیوه های مدیریت ریسک موثر می تواند مزایای متعددی را برای کسب و کارها فراهم کند. در اینجا برخی از مزایای کلیدی مدیریت ریسک برای تجارت آورده شده است:
- زیان های مالی را به حداقل می رساند: اجرای شیوه های مدیریت ریسک موثر می تواند به کسب و کارها کمک کند تا با شناسایی و کاهش خطرات احتمالی قبل از وقوع، زیان های مالی را به حداقل برسانند. با مدیریت پیشگیرانه ریسک ها، کسب و کارها می توانند تأثیر مالی رویدادهای نامطلوب مانند دعاوی حقوقی، بلایای طبیعی، یا اختلالات زنجیره تأمین را کاهش دهند.
- کارایی عملیاتی را افزایش می‌دهد: شیوه های مؤثر مدیریت ریسک می‌تواند به کسب وکارها در شناسایی و کاهش ریسک هایی که می‌تواند بر عملیات آنها تأثیر بگذارد کمک کند. با به حداقل رساندن اختلالات و خرابی ها، کسب و کارها می توانند کارایی عملیاتی و بهره وری خود را افزایش دهند.
- شهرت و تصویر برند را افزایش می دهد: مدیریت ریسک ها به طور موثر می تواند به کسب و کارها کمک کند شهرت مثبت و تصویر برند را حفظ کنند. با نشان دادن تعهد به مدیریت ریسک، کسب وکارها می‌توانند اعتماد و اعتبار را نزد مشتریان، سهامداران و قانون‌گذاران ایجاد کنند.
- تصمیم گیری را بهبود می بخشد: مدیریت ریسک رویکردی ساختاریافته برای شناسایی و تجزیه و تحلیل ریسک ها را در اختیار کسب و کارها قرار می دهد. با ارزیابی ریسک ها به شیوه ای سیستماتیک و عینی، کسب و کارها می توانند تصمیمات آگاهانه ای اتخاذ کنند که مبتنی بر درک جامع از خطرات و مزایای بالقوه است.
- پشتیبانی از انطباق با مقررات و استانداردها: شیوه های مدیریت ریسک موثر می تواند به کسب و کارها کمک کند تا با الزامات نظارتی و استانداردهای صنعت مطابقت داشته باشند. با شناسایی و کاهش ریسک هایی که بر انطباق با مقررات تأثیر می‌گذارند، کسب وکارها می‌توانند از مجازات‌های قانونی و مالی اجتناب کنند.
- برنامه ریزی استراتژیک را فعال می کند: مدیریت ریسک می تواند به کسب و کارها کمک کند تا ریسک هایی را شناسایی و ارزیابی کنند که می تواند بر اهداف استراتژیک بلندمدت آنها تأثیر بگذارد. با پیش بینی ریسک های بالقوه و توسعه استراتژی های کاهش، کسب وکارها می‌توانند تصمیمات آگاهانه تری در مورد مسیر استراتژیک خود بگیرند.
- فرهنگ آگاهی از ریسک را تقویت می کند: اجرای یک برنامه مدیریت ریسک می تواند به کسب و کارها کمک کند فرهنگ آگاهی از ریسک را توسعه دهند، جایی که کارکنان تشویق می شوند تا خطرات را شناسایی و گزارش کنند. این می تواند به کسب و کارها کمک کند تا خطرات را در مراحل اولیه شناسایی کنند و استراتژی های کاهش موثری را توسعه دهند.
در مورد استاندارد مدیریت کیفیت جامع TQM بیشتر بخوانید.
در نتیجه، شیوه های مؤثر مدیریت ریسک می‌تواند مزایای متعددی را برای کسب وکارها فراهم کند، از جمله به حداقل رساندن زیان های مالی، افزایش کارایی عملیاتی، ارتقای شهرت و تصویر برند، بهبود تصمیم‌گیری، حمایت از انطباق با مقررات و استانداردها، امکان برنامه‌ریزی استراتژیک، و پرورش فرهنگ آگاهی از خطر با اجرای یک برنامه جامع مدیریت ریسک، کسب و کارها می توانند به طور فعال ریسک ها را شناسایی و مدیریت کنند، پیامدهای منفی را به حداقل برسانند و به اهداف خود دست یابند.
مدیریت ریسک فرآیند شناسایی، ارزیابی، کنترل و کاهش خطراتی است که می تواند یک سازمان، فرد یا پروژه را تحت تاثیر قرار دهد. هدف اصلی مدیریت ریسک، بهبود کارایی و افزایش اعتماد در مواجهه با خطراتی است که ممکن است در طی فرآیند دستیابی به اهداف تعیین شده به وجود بیاید. مدیریت ریسک یک جنبه حیاتی از هر کسب و کاری است و می تواند موفقیت یا شکست یک پروژه یا سازمان را تعیین کند.
استاندارد ایزو 31000: ISO 31000 یک استاندارد بین المللی برای مدیریت ریسک است که چارچوبی برای مدیریت ریسک ها در سراسر سازمان ها فراهم می کند. این استاندارد اصول، چارچوب و فرآیند مدیریت ریسک، از جمله شناسایی ریسک، ارزیابی، درمان و نظارت را مشخص می کند.