دسته ها
آخرین مطالب
استاندارد مواد غذایی
مقالات مرتبط
ارزیابی خطر ایمنی مواد غذایی
ارزیابی خطر ایمنی مواد غذایی چیست؟
ارزیابی خطر ایمنی مواد غذایی چیست و چرا استفاده می شود؟ ایمنی غذا بر همه ما تأثیر می گذارد و ما در زندگی روزمره خود به طور طبیعی می خواهیم از غذاهایی که سلامت ما را به خطر می اندازند اجتناب کنیم. چه کسی ارزیابی می کند که چه چیزی برای خوردن ایمن است و چه چیزی نیست؟ تصمیمات آنها بر چه اساسی است؟ با نگاهی دقیق تر به فرآیندهای ارزیابی ریسک می توان توضیح داد. ارزیابی خطر یک غذا یا ماده شامل شناسایی و شناسایی خطر، ارزیابی قرار گرفتن در معرض و شناسایی خطر است. این منجر به تصمیم گیری در مورد اینکه آیا باید اقدامات قانونی برای جلوگیری از آسیب این ماده غذایی یا مواد تشکیل دهنده انجام شود یا خیر.
شبکه سازمان های ایمنی مواد غذایی:
سازمان های ایمنی مواد غذایی به طور مداوم ارزیابی می کنند که آیا غذای جدید یا موجود برای خوردن بی خطر است. آنها ممکن است گروه های غذایی کامل، مانند گوشت فرآوری شده، یا ترکیبات غذایی، مانند افزودنی های فردی را ارزیابی کنند. این سازمان‌ها می‌توانند جهانی باشند، مانند Codex Alimentarius و کمیته مشترک FAO/WHO درباره افزودنی‌های غذایی (JECFA).
سازمان غذا دارو ایران، سازمان حلال برای محصولات غذایی حلال و سازمان بین المللی استاندارد سازی ایزو. برخی از سازمان‌ها منطقه‌ای هستند، مانند سازمان ایمنی غذای اروپا (EFSA)، و برخی ملی هستند، مانند آژانس ملی بهداشتی بهداشتی، محیط زیست و کار (ANSES) و Bundesinstitut für Risikobewertung آلمان.
سازمان های منطقه ای همانند سازمان غذا دارو ایران چک لیست های ارزیابی خطر ایمنی مواد غذایی داخلی دارند و براساس این دستورالعمل ها تاییدیه مواد غذایی را اعلام می کنند.
سازمان های بین المللی همانند ISO الزامات و دستورالعمل های یکپارچه را برای ارزیابی ایمنی مواد غذایی اعلام می کنند.
آنها با هم یک شبکه جهانی را تشکیل می دهند که متعهد به حفظ سلامت و امنیت ما هستند.
بیشتر بخوانیم: مراحل اخذ گواهینامه ایزو 22000.
تفاوت بین ممیز ارزیابی ریسک و مدیریت ریسک چیست؟
در ارزیابی ایمنی مواد غذایی، بین ممیز ارزیابی ریسک و مدیریت ریسک تمایز وجود دارد. ممیز ارزیاب ریسک، کارشناسانی هستند که بر اساس قوانین سازمان های داخلی و بین المللی مضرات بالقوه یک غذا یا ماده را ارزیابی می کنند. به عنوان مثال، کارشناس سازمان غذا دارو یا کارشناس استاندارد ایزو ارزیابی کننده ریسک هستند. در ایران، ممیزان ارزیابی ریسک با سازمان های تدوین کننده دستورالعمل های ایمنی مواد غذایی (مانند مرکز ملی تایید صلاحیت ایران، سازمان غذا دارو، سازمان) همکاری می‌کنند که قوانین مربوط به غذا یا ماده مورد ارزیابی را تنظیم می‌کنند. به طور خلاصه، ممیزان ارزیابی ریسک، داده‌های علمی موجود در مورد ایمنی یک غذا یا ماده خاص را بررسی می‌کنند و اطلاعات یا توصیه‌هایی را به مدیران شرکت های درخواست کننده گواهینامه استاندارد مواد غذایی ارائه می‌دهند.
مدیران تایید کننده میزان ریسک مواد غذایی همانند سازمان ها در نهایت تصمیم می گیرند که آیا اقدامات قانونی باید انجام شود (مانند تایید یا محدود کردن برخی مواد تشکیل دهنده از بازار).
بیشتر بخوانیم: اخذ گواهینامه HACCP.
ممیزی ارزیابی خطر ایمنی مواد غذایی چگونه انجام می شود؟
یک مدیر ریسک، برای مثال مرکز ملی تایید صلاحیت ایران (NACI)، یک متقاضی مستقل درخواست کننده گواهینامه ایزو برای مواد غذایی (به عنوان مثال شرکتی که می خواهد از یک افزودنی جدید در محصول خود استفاده کند)، از یک ارزیاب ریسک، به عنوان مثال سازمان غذا دارو ایران، نظری در مورد ایمنی و استفاده می خواهد.
متخصصان منتخب سازمان غذا دارو از پانل علمی مربوطه (مثلاً پانل مواد افزودنی غذایی) داده های علمی موجود را ارزیابی کرده و پیش نویس نظر را تدوین می کنند. داده ها می تواند توسط متقاضی ارائه شود، یا سازمان غذا دارو می تواند داده های اضافی را از نهادهای ملی، صنعت، موسسات تحقیقاتی و سایر منابع مرتبط درخواست کند. هیأت‌ها همچنین می‌توانند در مشاوره های عمومی در مورد نظر پیش‌نویس خود نظر بدهند. با در نظر گرفتن داده ها و بحث های علمی، سازمان استاندارد منطقه ایو بین المللی نظر نهایی خود را به مدیر ریسک درخواست کننده ارائه می کند. مدیر ریسک این نظر را در کنار سایر عناصر، به عنوان مثال جنبه های اقتصادی یا عقاید سیاسی، در نظر می گیرد تا در مورد هر گونه اقدام قانونی در مورد غذا یا ماده تشکیل دهنده تصمیم گیری کند. به این ترتیب علم و قانون از هم جدا نگه داشته می شوند، اما همچنان به هم مرتبط هستند.
ممیزی ارزیابی خطر ایمنی مواد غذایی پس از ایجاد دستورالعمل های تدوین شده منطقه ای و بین المللی شرکت های درخواست کننده را ممیزی می کند. لذا شرکت ها موظف به پیاده سازی الزامات ایمنی مواد غذایی هستند.
تفاوت بین خطر و ریسک چیست؟
سازمان بهداشت جهانی (WHO) توصیه می کند که برای انجام یک ارزیابی کامل خطر، هم خطرات و هم ریسک باید بررسی شوند. خطر و ریسک اصطلاحاتی هستند که اغلب به اشتباه به جای یکدیگر استفاده می شوند، اما در واقع یکسان نیستند. خطر چیزی است که می تواند به شما آسیب برساند، مانند رعد و برق. ریسک احتمال آسیب رساندن به این خطر است و به وضعیت شما بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر در هنگام طوفان در داخل خانه هستید، ریسک ضربه خوردن کم است. اگر در خارج از منزل هستید، خطر بیشتر است. به عبارت دیگر – هرچه قرار گرفتن در معرض ریسک (از نظر دوز و مدت) کمتر باشد، خطر کمتر است.
4 مرحله ارزیابی ریسک:
در طول ارزیابی ریسک، چند مرحله برای ارزیابی ریسک و خطرات مرتبط با یک غذا یا ماده ضروری است.
مرحله 1 – شناسایی خطر: “آیا این غذا یا هر چیزی در آن می تواند مضر باشد؟”
مشاوران ایزو برای بررسی ریسک های موجود در مواد غذایی جهت ارزیابی خطر ایمنی مواد غذایی داده های علمی را جمع آوری و بررسی می کنند و خطرات بیولوژیکی یا شیمیایی موجود در مواد غذایی را شناسایی می کنند.
مرحله 2 – مشخص کردن خطر: “خطرات چه اثراتی ایجاد می کنند؟”
مشاوران QC، داده‌های علمی را ارزیابی می‌کنند تا تعیین کنند که آیا شواهد به اندازه کافی قوی هستند تا نشان دهند که یک ماده پتانسیل ایجاد آسیب را دارد یا خیر.
مرحله 3 – ارزیابی قرار گرفتن در معرض آسیب: “چه کسی ممکن است آسیب ببیند و در چه سطحی ممکن است قرار گرفتن در معرض آسیب باشد؟”
کارشناسان تخمین می زنند که چه مقدار از مصرف کنندگان مواد غذایی یا مواد تشکیل دهنده به طور کلی، گروه های جمعیتی (مثلاً نوزادان، کودکان، بزرگسالان) یا جمعیت های فرعی (مثلاً گیاهخواران، وگان ها) احتمالاً در شرایط واقعی در معرض چه مقدار از مواد غذایی یا مواد تشکیل دهنده هستند، که هم دوز و هم مدت زمان آن در نظر گرفته شده اند. قرار گرفتن در معرض باید ارزیابی شود تا مشخص شود که آیا یک خطر یک خطر واقعی را ارائه می دهد.
مرحله 4 – مشخص کردن خطر: “چقدر احتمال دارد که افراد در معرض سطحی قرار بگیرند که می تواند در زندگی واقعی آسیب ایجاد کند؟”
مرحله نهایی تدوین یک نتیجه نهایی در مورد سطح ریسک است. مراحل قبلی برای محاسبه احتمال آسیب رساندن غذا یا ماده بر اساس ماهیت خطر و سطح قرار گرفتن در معرض در نظر گرفته شده است. سطح قرار گرفتن در معرض که می تواند باعث آسیب شود با سطح واقعی مواجهه ای که یک فرد در زندگی واقعی تجربه می کند مقایسه می شود. اگر سطح قرار گرفتن در معرض بیشتر از آن چیزی باشد که باعث آسیب می شود، ممکن است یک نگرانی ایمنی برای مصرف کنندگان به طور کلی یا برای گروه های خاص وجود داشته باشد.
تفاوت مهم بین توصیف خطر و ارزیابی ریسک
مهم است که به یاد داشته باشید که مشخصه خطر بررسی می کند که شواهدی برای مضر بودن یک ماده چقدر قوی است. برای مثال، برنامه مونوگراف‌های IARC بررسی می‌کند که آیا یک عنصر می‌تواند باعث سرطان شود، اما به این موضوع توجه نمی‌کند که آیا افراد در سطح بالایی در معرض خطر قرار گرفته‌اند که واقعاً خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. آنها مرحله شناسایی خطر، ارزیابی خطر را انجام می دهند و خطرات را در گروه های 1 تا 4 قرار می دهند. قرار گرفتن در گروه 1 نشان می دهد که شواهد علمی قوی برای سرطان زا بودن یک عامل (به عنوان مثال غذا یا ماده) وجود دارد، در حالی که یک قرار گرفتن در گروه 4 نشان می دهد که شواهد کافی برای بیان اینکه عامل احتمالاً در انسان سرطان زا نیست وجود دارد. اگر شواهد کافی در انسان وجود نداشته باشد، ناکافی یا غیرقطعی باشد، عامل در گروه 2 یا 3.6 قرار می گیرد. زمانی که ارزیابی قرار گرفتن در معرض مرحله بعدی نیز در نظر گرفته شود، زندگی واقعی ممکن است بسیار متفاوت باشد.